رادیوتراپی سه بعدی کانفورمال

معرفی و تاریخچه رادیوتراپی:

رادیوتراپی به دانش درمان بیماری های بدخیم و گاهاً خوش خیم با استفاده از اشعه یونیزان گفته می شود. اشعه یونیزان به پرتوهایی گفته می شود که با عبور از بافت های بدن باعث یونیزاسیون و ایجاد رادیکالهای آزاد می شوند، از این پرتوهای یونیزان می توان به پرتوهای الکترون ، ایکس، گاما و پروتون اشاره کرد. قدمت رادیوتراپی به صد سال بر می گردد که کشف X-Ray توسط ویلهم رونتگن در 1895 و کشف رادیوم در سال 1906 توسط ماری کوری آن را وارد عرصه طب مدرن کرد و در دهه 50 میلادی با ابداع دستگاه کبالت 60 دچار تحولات عمده شد.

در مورد اکثر تومور های بدخیم و کاندید رادیوتراپی رابطه Dose-Response برقرار بوده و افزایش دوز اشعه موجب بهبود کنترل موضعی تومور می شود. پرتو یونیزان برای رسیدن به بافت تومورال می بایست از میان بافت های سالم عبور

کند که این امر موجب بروز عوارض در بافت های طبیعی اطراف تومور می گردد . به این ترتیب در یک رادیوتراپی ایده آل، هدف، رساندن حداکثر دوز اشعه مورد نیاز به تومور در کنار حداقل عوارض برای بافت طبیعی است . در رادیوتراپی Conventional و قدیمی تر این امر با استفاده از طراحی درمان دو بعدی و کلیماسیون های ساده چهار ضلعی و شیلد های متعدد سربی انجام می شد، در حالی که در رادیوتراپی مدرن همچون 3DCRT و IMRT این امر با استفاده از Multileaf Collimator و نرم افزار های طراحی درمان پیشرفته محقق می شود .

رادیوتراپی سه بعدی کانفورمال (3D conformal radiotherapy/3DCRT) چیست؟

3DCRT فرآیند پیچیده ای است که با خلق مجموعه ای از داده های سه بعدی از تومور و بافت های سالم آغاز می شود. بعد از آن، از این مجموعه برای ایجاد تصاویر سه بعدی کامپیوتری و طراحی نقشه های پیچیده استفاده می شود تا بتوان پرتو را به صورت متمرکز به تومور تابانید و بافت های سالم اطراف آن را حفظ نمود. در این روش در حالی که بافت های سالم اطراف اشعۀ کمتری می گیرند، می توان دوز بیشتری را به سلول های سرطانی رساند؛ در نتیجه، این تکنیک با عوارض جانبی کمتر، تومور را بیشتر تحت کنترل در می آورد.
از 3DCRT برای درمان تومورهایی که نزدیک به ارگان های حساس و حیاتی هستند، استفاده می شود. به عنوان مثال می توان از آن برای رساندن دوز مناسب به تومورهای سر و گردن استفاده کرد در حالی که میزان تابش به نخاع، عصب چشم و غدد بزاقی و سایر ارگان های مهم به نسبت تکنیک های پیشین، خیلی کمتر شده است.

3DCRT چگونه عمل می کند؟

شروع درمان با 3DCRT با یک شبیه سازی مجازی از بدن به کمک سی تی اسکن از ناحیۀ مورد نظر، است. این شبیه سازی مجازی، یک فایل ثابت دیجیتالی ایجاد می کند که تمام اجزای گروه می توانند برای طراحی یک درمان به صورت اختصاصی برای یک فرد به آن دسترسی داشته باشند.[323]
بعد از آن، پزشک با نرم افزار مخصوص طراحی درمان، تصاویری که به کمک سی تی اسکن از ناحیۀ مورد نظر گرفته شده است را بررسی می کند، به این صورت می تواند ناحیۀ مورد نظر را به صورت سه بعدی مشاهده کند. با این قابلیت می توان در حالی که بافت های اطراف بهتر حفظ می شوند، شدت و جهت تابش پرتوها به تومور را با دقت بیشتری تعیین کرد. پزشکان این اطلاعات را وارد سیستمی که مسئول درمان است می کنند.
رادیوتراپی به کمک شتابدهنده های خطی درمانی، که در فواصل کوتاه از انرژی های زیاد برای شتاب دادن الکترون ها تا حدود سرعت نور استفاده می شود، انجام می شود. وقتی الکترون ها به حداکثر سرعت ممکن می رسند، با هدفی از جنس تنگستن برخورد می کنند، که در نتیجه این هدف باعث انتشار اشعۀ ایکس به صورت متمرکز به ناحیۀ مورد نظر می شود. وقتی پرتو وارد بافت های بدن انسان می شود یون های پر انرژی تولید می کند که برای هر دو دستۀ سلول های سرطانی و سالم کشنده هستند. سلول های سالم به مرور نسبت به آن سازگار می شوند ولی سلول های سرطانی نمی توانند با آن وفق پیدا کنند. علاوه بر آن، از آن جا که سلول های سرطانی نسبت به سلول های سالم سریعتر تقسیم و تکثیر می شوند، حساسیت بیشتری دارند. در نتیجه این درمان در جلسات متوالی انجام می شود تا در یک جلسه و با دوز زیاد که بسیار مخرب است.

روند درمانی 3DCRT چیست؟

بعد از انجام معاینات فیزیکی و گرفتن شرح حال، اُنکولوژیست برای هر بیمار درمان خاصی را در نظر می گیرد. اُنکولوژیست در ارتباط نزدیک با سایر پزشکان و افراد تیم مانند پرستار، فیزیسیست، دوزیمتریست و رادیوتراپیست می باشد. فیزیسیست و دوزیمتریست، چگونگی تنظیمات پرتو و میزان دزی که باید تابیده شود را طراحی می کنند.
در بیشتر موارد، 3DCRT با یک جلسه " شبیه سازیِ مجازی" که در حدود 90- 30 دقیقه طول می کشد آغاز می شود. این جلسه معمولاً شامل یک سی تی اسکن برای طراحی درمان، تهیۀ قالب های خاص برای ثابت و یکسان نگه داشتن بدن بیمار در تمام جلسات درمانی و قرار دادن تتو هایی رنگی به اندازۀ 3میلیمتر روی پوست به منظور کمک به تنظیم درمان رادیوتراپی روی ناحیۀ هدف می شود. در ادامۀ آن حدود 3 تا 7 روز طول می کشد تا تیم یک درمان را طراحی کند، بعد از آن ملاقاتی با بیمار صورت می گیرد تا درمان شروع شود.
یک درمان معمول رادیوتراپی در حدود 15 تا 30 دقیقه طول می کشد، هر چند ممکن است اولین جلسۀ درمان که همۀ موارد دوباره بررسی می شوند، کمی بیشتر طول بکشد. در اتاق درمان، رادیوتراپیست از علامت های روی پوست برای تعیین محل هدف درمان استفاده می کند. بدن بیمار روی تخت تنظیم می شود و گاهی از قالبی که در جلسۀ آمادگی درست شده است، استفاده می شود. بعد از آن رادیوتراپیست اتاق درمان را ترک می کند و دستگاه را روشن می کند. رادیوتراپیست، دستگاه را از یک اتاقِ فرمان روشن می کند، او در این اتاق می تواند بیمار را از طریق مانیتورهایی که وجود دارد ببیند و با او صحبت کند.
تابش پرتو بدون درد است، مانند زمانی است که بیمار تحت تصویربرداری با پرتوایکس قرار می گیرد. بیماران پرتو را نمی بینند، صدایی نمی شنوند و معمولاً چیزی احساس نمی کنند. اگر بیمار به هر دلیلی دچار ناراحتی یا مشکلی شود، رادیوتراپیست می تواند درمان را قطع کند.
رادیوتراپی معمولاً در جلسات کوتاه مدت در 5 جلسه در هفته به مدت 6 یا 7 هفته متوالی انجام می شود. دوز های کم و فواصل بین جلسات به سلول های سالم ناحیۀ درمانی کمک می کند تا بازسازی شوند. کل دوز درمانی و تعداد جلسات درمانی که بیمار نیاز دارد به اندازه و محل تومور، نوع تومور، سلامت کلی بیمار و سایر عوامل بستگی دارد.

عوارض احتمالی 3DCRT چیست؟

گاهی اوقات با 3DCRT بعضی از بیماران هیچ علامتی ندارند. عوارض رادیوتراپی در ناحیۀ درمان شده ایجاد می شوند. با وجود این که این عوارض ناخوشایند هستند ولی معمولاً جدی نیستند و می توان با رژیم غذایی خاصی یا دارو آنها را کنترل کرد؛ این عوارض معمولاً حدود 6-4 هفته بعد از اتمام درمان برطرف می شوند. پزشک با بیمار در مورد عوارض احتمالی هر درمان صحبت می کند و پرستار به بیمار در کنترل و برخورد با آن کمک می کند.
بهتر است یاد آور شود که رادیوتراپی خارجی باعث نمی شود تا بدن بیمار رادیواکتیو شود. و بیماران نیازی نیست دربارۀ قرار دادن دیگران در معرض پرتو نگران باشند، حتی اگر با آنها در تماس نزدیک مانند بوسیدن یا در آغوش گرفتن باشد.

چه نتایجی در 3DCRT محتمل است؟

طی مطالعاتی که در اکتبر سال 2003 در تعدادی از بیمارستان ها انجام شد، مشخص شد که چگونه طراحی درمان به صورت سه بعدی می تواند کیفیت رادیوتراپی را بهبود بخشد. این مطالعات نشان داد که 3DCRT می تواند می تواند میزان پرتو رسانی به تومور پستان را بهبود بخشد در حالی که سوختگی های پوست کاهش می یابد.
بیماران مبتلا به سرطان پستانی که با رادیوتراپی استاندارد هم درمان شده اند هم ممکن است دچار سوختگی پوست در نواحی پیش بینی شده شوند. در تکنیک سنتی از دو باریکۀ پرتو برای هدف قرار دادن پستان از دو سمت مخالف استفاده می شود. به خاطر شکل پستان، نواحی مانند زیر بغل و چین زیر پستان احتمالاً جز نقاط "داغ" می شوند یعنی بیشتر از سایر نقاط پستان پرتو دریافت می کنند. احتمال بیشتری دارد که این نواحی داغ دچار سوختگی شوند.
همچنین به دلیل نزدیک بودن پستان به ریه ها و قلب، درمان آن با IMRT که نوع پیشرفتۀ 3DCRT است مشکل است. IMRT یک فرآیند پیچیدۀ درمانی است که برای تنظیم شدت و میزان و جهت پرتو به کامپیوتر نیاز است. در نتیجه، درمان به دقت بسیار زیادی در قرار دادن بیمار در وضعیت مناسب بستگی دارد. حتی حرکت کوچکی مانند تنفس و ضربان قلب می تواند الگوی درمانی را به هم بزند.

صفحات مرتبط

⏺ IMRT ، ساختار و کاربرد آن
⏺ IMRT چیست؟
⏺ رادیوتراپی چیست و از دستگاه های رادیوتراپی چه می دانیم؟

آخرین مقالات و مطالب

فواید زردچوبه

🔶محققان با بررسی فواید احتمالی زردچوبه، به حقایق جالبی دست یافتند. مصرف تنها یک قاشق چای خوری زردچوبه در غذا می تواند باعث تغییر بزرگی بر روی ژن هایی که با بروز سرطان، آلرژی و حتی افسردگی شود. اما جالب تر از آن این است که مصرف قرص یا...
ادامه مطلب...

استفاده بیش از اندازه از مکمل ها می تواند شانس ابتلا به سرطان را افزایش دهد

در مجمع سالانه انجمن مطالعات سرطان امریکا که در فیلادلفیا برگزار شد، شواهدی ارائه شد که نشان می داداستفاده بیش از اندازه از مکمل های غذایی به خصوص مکمل های بتاکاروتن ، فولیک اسید و ویتامین E می تواند خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد. استفاده بیش از حد از...
ادامه مطلب...

محل تبلیغات

اینجا محل تبلیغات داخلی و یا خارجی شرکت می باشد.