وب سایت رسمی
دکتر غلامرضا احتجاب
دانش آموختۀ رشتۀ رادیوتراپی انکولوژی
 

آدرس مطب: تهران - خیابان فاطمی غربی - بعد از چهار راه کارگر - نبش سیندخت شمالی - پلاک 13 - طبقه 3 - واحد 7
ملاقات: روزهای شنبه، دوشنبه و چهار شنبه از ساعت 16 الی 20 با تعیین وقت قبلی
تلفن: 66569587-21-98+

 

عوارض جانبی شیمی درمانی و نحوه برخورد با آنها 2


خستگی :

خستگی چیست و چرا رخ می دهد؟

خستگی ناشی از شیمی درمانی از کم تا زیاد طبقه بندی می شود. بسیاری از افراد این حالت را به صورت احساس ضعف، کسالت، فرسودگی، سنگینی یا سستی توصیف می کنند. در این حالت معمولاً استراحت کمکی نمی کند.
افراد زیادی می گویند که در طی شیمی درمانی یا حتی هفته ها تا ماه ها بعد از اتمام درمان احساس خستگی دارند. خستگی می تواند در نتیجۀ نوع داروی شیمی درمانی، تلاش زیاد برای ملاقات های مکرر با پزشک، یا احساساتی در نتیجۀ استرس، اضطراب یا افسردگی به وجود آید. ممکن است اگر بیمار همزمان با شیمی درمانی تحت رادیوتراپی هم قرار گیرد، بیشتر احساس خستگی کند.
خستگی هم چنین می تواند در نتیجۀ موارد زیر هم به وجود آید :
  - آنمی      -بدخوابی        -فعالیت زیاد به صورت همزمان
  -درد          -کم فعالیتی    -داروها
  -سایر بیماری ها              -مشکلات تنفسی 
  -تغییر اشتها                    -عفونت
خستگی می تواند کم کم یا ناگهانی ایجاد شود. افراد به صورت مختلفی احساس خستگی می کنند. ممکن است بیمار از کسی که تحت همان رژیم شیمی درمانی قرار دارد احساس خستگی بیشتر یا کمتری داشته باشد.

راه های کنترل و برخورد با آن :

·  تمدد اعصاب (ریلکسیشن Relaxation ) : می توان برای ریلکسیشن از روش هایی مانند مدیتیشن، دعا، یوگا، تخیل، تصویر سازی ذهنی یا سایر روش هایی که استرس را کاهش می دهند استفاده کرد.
·  تغذیۀ مناسب : بهتر است به جای 3 وعدۀ غذای پر حجم، 6-5 وعدۀ کم حجم و اسنک میل شود. بهتر است مواد غذایی مانند سوپ، غذاهای آماده ماست و پنیر همیشه در دسترس باشند. بهتر است در طی روز مایعات زیادی – حدود 8 لیوان آب یا آبمیوه - نوشیده شود.
·  برنامه ریزی زمانی برای استراحت : بیمار معمولاً بعد از استراحت کوتاهی در طی روز احساس و وضعیت بهتری دارد. بیماران زیادی گفته اند که استراحتی به مدت 15-10 دقیقه بیشتر از خوابی طولانی در طول روز کمک کننده بوده است. اگر بیماری می خواهد بخوابد بهتر است مدت آن کمتر از یک ساعت باشد، خواب های کوتاه باعث می شود تا شب بهتر بتوان خوابید.
·  تمرین و ورزش: تحقیقات نشان داده اند که ورزش و فعالیت باعث می شود تا خستگی فرد کاهش یابد و شب ها بهتر بخوابد. پیاده روی، انجام یوگا یا دوچرخه سواری به مدت 15 دقیقه می تواند کمک کننده باشد. بهتر است این فعالیت ها زمانی که فرد بیشترین میزان انرژی را دارد، انجام شود. می توان در مورد راه های داشتن فعالیت در حین شیمی درمانی با پزشک یا پرستار خود مشورت کرد.
·  خیلی فعالیت نکند : شاید فرد نتواند با وجود خستگی که دارد همۀ کارهایی که می خواهد را انجام دهد. بهتر است فعالیت هایی که خود می خواهد انجام دهد را انتخاب کند  به سایر افراد اجازه دهد تا در بقیۀ کارها به او کمک کنند. هم چنین می توان فعالیت هایی که به تحرک نیاز ندارند مانند کتاب خواندن، بافندگی یا آموختن شنیداری یک زبان جدید را امتحان کرد.
· 
خواب شبانه به مدت حداقل 8 ساعت :این مقدار شاید بیشتر از میزان خوابی باشد که بیمار قبل از شیمی درمانی نیاز داشته است. یک راه برای آن که او خواب بهتری داشته باشد این است که در طول روز فعال باشد. هم چنین تمدد اعصاب قبل از خوابیدن می تواند کمک کننده باشد؛ به عنوان مثال می توان کتابی خواند، پازل حل کرد، به موسیقی گوش داد یا سایر تفریحات آرام بخش را انجام داد.
· 
تنظیم برنامۀ کاری مناسب خود : خستگی می تواند انرژی فرد برای کار کردن را تحت تأثیر قرار دهد. ممکن است فرد اگر در طول روز کار کند وضعیت خوبی داشته باشد ولی ممکن است نیاز باشد که کمتر کار کند مثلاً چند ساعت در روز یا چند روز در هفته کمتر کار کند. به همین دلیل بهتر است با رئیس خود درمورد روش هایی که می تواند در منزل کار کند و  کمتر نیاز به رفت و آمد داشته باشد صحبت کند. بهتر است او به مرخصی استعلاجی در طول شیمی درمانی هم فکر کند.
·  دادن اجازه  به دیگران برای کمک به او: فرد می تواند زمانی که احساس خستگی می کند از افراد خانواده یا دوستانش کمک بگیرد. افراد خانواده و دوستان می تواند در کارهای پرزحمت خانه، کارهای اجرایی یا رانندگی برای رفت و آمد برای ملاقات با پزشک کمک کنند. هم چنین آنها می توانند به پخت غذا برای میل کردن همان زمان یا منجمد کردن برای استفاده های بعدی کمک کنند.
·  یادگیری از سایر افرادی که مبتلا به سرطان هستند : افرادی که مبتلا به سرطان هستند می توانند با به  اشتراک گذاشتن راه های خود برای کنترل خستگی به یکدیگر کمک کنند. یک راه ملاقات با سایر افراد سرطانی ملحق شدن به گروه هایی مشکل از افراد سرطانی یا از طریق اینترنت یا به صورت آنلاین است. بیمار می تواند برای اطلاعات بیشتر از پرستار یا پزشک خود کمک بگیرد.
·  نوشتن خاطرات در مورد وضعیت روزانۀ خود : این کار می تواند به بیمار کمک کند تا برنامه ریزی بهتری برای استفاده از زمان هایی که دارد داشته باشد. می توان این نوشته ها را با پزشک یا پرستار هم در میان گذاشت. بیمار باید در صورت تغییری در میزان انرژی خود (چه افزایش انرژی و چه کاهش آن) آن را با پزشک یا پرستار خود درمیان گذارد.
·  صحبت با پزشک یا پرستار خود: اگر بیمار با خستگی خود نتواند کنار آید، ممکن است پزشک برای او دارویی تجویز کند که باعث کاهش خستگی ،ایجاد احساس خوبی در فرد و افزایش اشتها شود. پزشک همچنین می تواند درمانی برای خستگی ناشی از آنمی (کم خونی)، توصیه کند. (برای اطلاعات بیشتر به بخش آنمی مراجعه شود)
 
ریزش مو:

ریزش مو چیست و چرا رخ می دهد؟

 ریزش مو(آلوپسیا/Alopecia) وقتی است که گروهی یا تمام موهای سر می ریزند. این اتفاق می تواند در هر قسمت از بدن اتفاق بیفتد : موهای سر، صورت، دست ها، پاها، زیر بغل یا موهای ناحیه تناسلی. افراد زیادی از ریزش موهای خود ناراحت می شوند و آن را سخت ترین قسمت شیمی درمانی می دانند.
بعضی از انواع داروهای شیمی درمانی به سلول هایی که باعث رشد مو می شوند آسیب می زنند. ریزش مو معمولاً 3-2 هفته بعد از آغاز شیمی درمانی شروع می شود. ممکن است اول پوست سر کمی آسیب دیده و اذیت شود. ممکن است موهای سر کم کم یا به صورت دسته ای ریزش داشته باشند. در حدود 1 هفته طول می کشد تا تمام موها بریزند. تقریباً همیشه 3-2 ماه بعد از اتمام شیمی درمانی موها دوباره شروع به رشد می کنند. حتی ممکن است در حین شیمی درمانی هم موها دوباره شروع به رشد کنند.
موها در هنگام رشد مجدد بسیار نازک هستند. هم چنین ممکن است موهای جدید به شکل یا حالت سابق نباشند. موها ممکن است نازکتر باشد یا به جای آن که صاف باشد فر یا حالت دار باشد. یا ممکن است روشن تر یا تیره تر از سابق باشد.

3-2 ماه بعد از اتمام شیمی درمانی موها دوباره شروع به رشد می کنند.

 
راه های کنترل و برخورد با آن :

قبل از ریزش مو:
·  صحبت با پزشک یا پرستار :
او می داند که آیا بیمار احتمالاً دچار ریزش مو می شود یا خیر.
· 
کوتاه کردن یا تراشیدن مو : در این حالت معمولاً بیمار بهتر می تواند با ریزش موهایش کنار بیاید. بهتر است اگر بیمار موهایش را می تراشد به جای تیغ از ریش تراش برقی استفاده کند.

 

اگر بیمار می خواهد کلاه گیس بخرد، قبل از آنکه موهایش بریزد، آن را تهیه کند

 
 
·  بهترین زمان برای انتخاب کلاه گیس قبل از شروع شیمی درمانی است: در این حالت، کلاه گیس می تواند به خوبی منطبق با رنگ و حالت موی بیمار باشد. حتی بیماران می توانند آن را به آرایشگرشان بدهند تا آن را  کاملاً شبیه موهای خودشان در آورد. بیمار باید توجه داشته باشد، کلاه گیسی انتخاب کند که پوست سر را اذیت نکند و بسیار راحت باشد.
·  شستن موها با ملایمت : بیمار باید از شامپوهای خنثی مانند شامپو بچه استفاده کند و موها را با قرار دادن یک حوله لطیف به آرامی و نه با مالش دادن خشک کند.
از مواد یا وسایلی که باعث آسیب به پوست سر می شوند استفاده نشود : از جمله :
o  اتوهای صاف کننده یا فر کنندۀ مو
o  برس های گرد یا بیگودی ها
o  سشوار برقی
o  کش ها و کلیپس ها
o  اسپری های مو
o  رنگ های مو
o  محصولاتی که باعث فر یا صاف شدن مو می شوند.

بعد از ریزش مو:
·  محافظت از پوست سر : هنگام و بعد از ریزش مو، ممکن است پوست سر کمی آسیب ببیند. بنابراین بهتر است بیمار وقتی بیرون از خانه است با پوشیدن روسری یا کلاه از آن محافظت کند. سعی کند از حضور در مکان های بسیار گرم یا سرد مثل تخت های برنزه کننده (سولاریوم) یا آفتاب یا هوای بسیار سرد و غیره اجتناب کند. بیمار باید همیشه برای محافظت از پوست سرش از ضد آفتاب ها یا کلاه های نقاب دار استفاده کند.
·  حفظ گرمای سر : ممکن است بیمار بعد از ریزش موها احساس سرما کند به همین دلیل برای گرم نگه داشن آن می تواند از کلاه، روسری یا کلاه گیس استفاده کند.
·  خوابیدن روی بالش هایی از جنس ساتن : ساتن نسبت به نخ سایش کمتری با پوست سر ایجاد می کند، هم چنین راحت تر هم است.
·  صحبت در مورد احساسات : افراد بسیاری به دلیل ریزش مو احساس عصبانیت، افسردگی یا شرمساری می کنند. در این صورت شاید صحبت با پزشک، پرستار، عضوی از خانواده، دوستی صمیمی  یا کسی که مشکلی مشابه دارد یا داشته است بتواند کمک کننده باشد.
 
عفونت :

عفونت چیست و  چرا رخ می دهد ؟

بعضی از داروهایی که در شیمی درمانی استفاده می شوند به دلیل اختلال در فعالیت مغز استخوان، باعث کاهش تولید و در نتیجه تعداد سلول های سفید (گلبول های سفید) می شوند. سلول های سفید خون با عفونت های بدن مبارزه می کنند. بنابراین، چون شیمی درمانی تعداد سلول های سفید خون را کاهش می دهد، بیمار باید مراقب باشد تا دچار عفونت نشود.
سلول های سفید انواع مختلفی دارند. دسته ای از آنها نوتروفیل ها هستند؛ وقتی تعداد آنها کم شود فرد دچار نوتروپنیا (= کمبود تعداد نوتروفیل ها، Neutropenia) شود. معمولاً پزشک یا پرستار برای تشخیص نوتروپنیا، برای بیمار آزمایش خون تجویز کنند.
خیلی مهم است که وقتی بیمار دچار نوتروپنی است مراقب علائم عفونت باشد. روزی یکبار دمای بدن خود را به منظور تشخیص وجود تب چک کند. استفاده از دماسنج دیجیتال راحت تر و دقیق تر است. اگر دمای بدن بیمار 100.5F° (38°C) یا بیشتر بود باید حتماً با پزشک یا پرستار خود تماس بگیرد.

 

اگر دمای بدن بیمار( 100.5F°(38° C یا بیشتر بود باید حتماً با پزشک یا پرستار خود تماس بگیرد.


راه های کنترل و برخورد با آن :

·  پزشک یا پرستار در حین درمان تعداد سلول های سفید خون را بررسی می کنند :  ممکن است اگر شیمی درمانی تعداد سلول های سفید خون را خیلی پایین آورده باشد، پزشک برای افزایش تعداد سلول های سفید دارویی تجویز کند تا خطر عفونت در بدن او کاهش یابد.
·  شستن زیاد دست ها با آب و صابون : بیمار باید حتماً قبل از پخت و پز یا غذا خوردن، بعد از استفاده از دستشویی ، بعد از فین کردن، عطسه، سرفه یا لمس حیوانات دست های خود را به خوبی با آب و صابون بشوید. بهتر است بیمار همراه خود محصول ضد عفونی کننده دست ها را هم داشته باشد تا اگر آب و صابون در دسترس نبود از آن استفاده کند.
·  استفاده از اسپری های ضدعفونی کننده برای پاک کردن سطوحی که بیمار آن ها را لمس می کند : این سطوح می تواند شامل تلفن های عمومی، دستگاه های خود پرداز، دستگیرۀ در ها و غیره باشد.
·  بعد از اجابت مزاج باید به آرامی مقعد خود را پاک کند: فرد بهتر است به جای استفاده از دستمال کاغذی، خود را با دستمال مرطوب مخصوص کودک یا اسپری کردن آب به ناحیه پاک کند. اگر ناحیۀ مقعدی زخمی، دردناک یا دچار خونریزی باشد یا بیمار دچار هموروئید(بواسیر) شده باشد بیمار باید به پزشک یا پرستار خود اطلاع دهد.
·  دوری کردن از افرادی که بیمار هستند : شامل افراد مبتلا به سرماخوردگی، آنفولانزا، سرخک یا آبله مرغان می شود. هم چنین فرد باید از کودکانی که به تازگی برای آبله مرغان یا فلج اطفال واکسینه شده است دوری کند می توان برای اطلاعات بیشتر با پزشک یا پرستار تماس گرفت.
·  دوری از جمعیت ها و مکان های شلوغ : بهتر است بیمار خیلی در اطراف جمعیت زیادی نباشد. به عنوان مثال اگر می خواهد به خرید یا سینما برود، زمانی برود که خلوت تر و کم جمعیت تر است.
·  مراقب باشد تا آسیبی نبیند: نباید پوسته های اطراف ناخن را کند یا برید. برای اصلاح به جای تیغ از ریش تراش برقی استفاده شود و هنگام استفاده از چاقو، سوزن یا قیچی بسیار بسیار مراقب باشد.
·  به علائم عفونت در اطراف کاتتر توجه کند : علائم شامل خیس شدن، قرمزی، ورم یا دردناکی می باشد. هر تغییری در اطراف کاتتر را باید به پزشک یا پرستار اطلاع داد.
·  مراقبت های مناسب و کافی از دهان: بیمار باید بعد از هر وعدۀ غذایی و قبل از خوابیدن دندان های خود را مسواک کند. باید از مسواک بسیار نرمی استفاده کند. می توان قبل از مسواک، برس های آن را با شستشو زیر آب گرم نرم تر کرد. باید از دهانشویه ای که الکل ندارد استفاده کند. قبل از مراجعه به دندانپزشک به پرستار یا پزشک خود اطلاع دهد. (برای اطلاعات بیشتر به قسمت مراقبت های دهانی مراجعه شود).
·  مراقبت از پوست : نباید جوش ها را کند یا فشار داد. بهتر است بیمار از کِرِم برای نرم کردن و بهبودی پوست های خشک و ترک خورده استفاده کند. باید بعد از استحمام، به آرامی و با قرار دادن حوله ای نرم روی پوست (و نه ساییدن آن) خود را خشک کند.
·  پاک و ضدعفونی کردن بریدگی ها : برای پاک کردن بریدگی ها باید آن را با آب و صابون شست و سپس روی آن ها را ضدعفونی کننده زد. این کار را باید تا زمانی که روی زخم را پوسته ای بگیرد، هر روز انجام دهد.
·  باید در اطراف حیوانات  خانگی خیلی مراقب بود : بیمار نباید بستر گربه را تمیز کند، پس مانده های سگ را بردارد یا قفس پرنده یا تنگ ماهی را تمیز کند. حتماً باید بعد از تماس با حیوانات دست هایش را بشوید.
·  نباید قبل از مشورت با پزشک یا پرستار واکسن آنفولانزا یا هر واکسن دیگری بزند : بعضی از واکسن ها حاوی ویروس زنده هستند که بیمار اصلاً نباید در معرض آن قرار بگیرد.
·  غذاهای داغ را داغ، و غذاهای سرد را سرد نگه داشت : باید به محض اتمام غذا خوردن آن ها را در
·  یخچال قرار داد.
·  قبل از مصرف سبزیجات و میوه جات به خوبی آن ها را شست.
·  نباید ماهی، غذاهای دریایی، گوشت قرمز یا گوشت مرغ یا تخم مرغ را خام یا نیم پز مصرف کرد :  ممکن است این مواد غذایی دارای باکتری باشند که باعث عفونت شوند.
·  نباید غذا یا نوشیدنی هایی را میل کرد که کپک زده اند، خراب شده اند یا تاریخ مصرفشان گذشته است. 

 

هرگز نباید قبل از مشورت با پزشک یا پرستار، بری کاهش تب خودسرانه دارویی مصرف کرد.

 
· 
باید به محض مشاهدۀ علائم عفونت با پزشک یا پرستار خود تماس گرفت : بیمار باید بتواند حتی زمانی که پزشک در مطب نیست یا آخر هفته ها با پزشک خود تماس بگیرد. اگر تب بالای( 100.5F° (38°C یا بیشتر داشت یا دچار لرز یا تعریق بود، باید حتماً با پزشک یا پرستار خود تماس بگیرد. نباید قبل از صحبت با پزشک آسپیرین، استامینوفن (مانند تایلنول ®Tylenol)، ایبوپروفن یا سایر داروهای تب بُر استفاده کرد. سایر علائم عفونت عبارتند از :
§  قرمزی
§  سر درد
§  تورم و بادکردگی
§  خشکی گردن
§  کهیر یا اگزما
§  ادرار خون آلود
§  سرفه
§  تکرر یا دردناکی دفع ادرار
§  لرز
§  گوش درد
§  درد یا فشار در سینوس ها  
 
باید بتوان در ساعات غیر کاری و آخر هفته ها با پزشک یا پرستار تماس داشت.
شماره ضروری این زمان ها :.............................
 

 

آخرین مقالات و مطالب
🔶محققان با بررسی فواید احتمالی زردچوبه، به حقایق جالبی دست یافتند. مصرف تنها یک قاشق چای خوری زردچوبه در غذا می تواند باعث تغییر بزرگی بر روی ژن هایی که با بروز سرطان، آلرژی و حتی افسردگی شود. اما جالب تر از آن این است که مصرف قرص یا...
ادامه مطلب...
در مجمع سالانه انجمن مطالعات سرطان امریکا که در فیلادلفیا برگزار شد، شواهدی ارائه شد که نشان می داداستفاده بیش از اندازه از مکمل های غذایی به خصوص مکمل های بتاکاروتن ، فولیک اسید و ویتامین E می تواند خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد. استفاده بیش از حد از...
ادامه مطلب...

محل تبلیغات
اینجا محل تبلیغات داخلی و یا خارجی شرکت می باشد.
 


دکتر غلامرضا احتجاب دانش آموختۀ رشتۀ رادیوتراپی انکولوژی از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و دارای دانشنامۀ تخصصی در این رشته می باشند.
ایشان از سال 1382 مشغول تحقیق و پژوهش در این رشته بوده و دارای مقالات تخصصی در زمینۀ نوروتوکسیسیته داروهای شیمی درمانی، اثر Her2 status در متاستاز های مغزی سرطان پستان و مقالات دیگر در زمینۀ داروی Herceptin و بیماری لنفوم می باشد. ایشان در حال حاضر در زمینۀ شیمی درمانی و پرتودرمانی سرطان های توپر همچون سرطان های پستان، دستگاه گوارش، پروستات و مثانه و ریه مشغول فعالیت هستند.

نشانی مطب: تهران - خیابان فاطمی غربی - بعد از چهار راه کارگر - نبش سیندخت شمالی - پلاک 13 - طبقه 3 - واحد 7
تلفن تماس: 8-66569587-021


Telegram Channel: @drehtejab

نشانی مرکز رادیوتراپی گاندی: خیابان گاندی جنوبی، روبروی آنتن سیمای پنج، نبش کوچه ترابنده، پلاک 130 ، طبقه 3 زیرزمین. بخش رادیوتراپی
تلفن: 88193795-021 ، 88207807-021
نمایش سایت در زبان های دیگر: العربية