وب سایت رسمی
دکتر غلامرضا احتجاب
دانش آموختۀ رشتۀ رادیوتراپی انکولوژی
 

آدرس مطب: تهران - خیابان فاطمی غربی - بعد از چهار راه کارگر - نبش سیندخت شمالی - پلاک 13 - طبقه 3 - واحد 7
ملاقات: روزهای شنبه، دوشنبه و چهار شنبه از ساعت 16 الی 20 با تعیین وقت قبلی
تلفن: 66569587-21-98+

 

IMRT ، ساختار و کاربرد آن


اساس IMRT، درمان بیمار از جهت­های مختلف (بصورت حرکت چرخشی ناپیوسته یا پیوسته) با پرتوهای غیر یکنواخت است که برای رساندن دوز بالا به حجم هدف (بافت تومورال) و دوز کم و قابل قبول به ساختارهای سالم اطراف، بهینه شده ­اند.





شتاب دهنده­ های پرتودرمانی به صورت معمول پرتوهای اشعه x را تولید می­ کنند که با استفاده از فیلتر هموار کننده، این پرتوها یکنواخت شده، و بوسیله چهار فک متحرک موازی می­شوند تا میدان ­های مستطیل شکل تولید نمایند.  

در روش ­های قدیمی پرتودرمانی با فوتون ­های خارجی، بیشتر درمان­ها به وسیله پرتوهای تابشی با شدت یکنواخت در عرض میدان تابشی، صورت می ­پذیرفت. گاهی هم برای اصلاح شدت پرتو یا ایجاد توزیع دوز یکنواخت ­تر از شیلدها یا بلوک­ های سربی و همینطور جبران کننده ­ها (گوه­ ها (ویج­ ها)) استفاده می­شد. این فرایند تغییر شدت پرتو جهت ایجاد یک طرح ترکیبی توزیع دوز، مدولاسیون یا تعدیل شدت نامیده می شود. 

بنابراین جبرانگرها و گوه­ ها می­توانند به عنوان مدولاتورها یا تعدیل کننده­ های شدت، نامیده شوند؛ هر چند بسیار ساده ­تر از آخرین سیستم­های تعدیل کننده شدت پیشرفته مانند کولیماتورهای چندبرگی هستند که بوسیله کامپیوترکنترل می ­شوند.














عبارت پرتودرمانی با شدت تعدیل شده(IMRT) به روشی در پرتودرمانی برمی­گردد که در آن در هر موقعیتی میزان پرتو غیریکنواختی به بیمار داده می ­شود تا توزیع دوز بهینه­ ای بدست آید.
از آنجایی که در میدان درمانی برای قسمت­های مختلف ارگا­ن­ های تحت تابش، محدودیت­ های پرتوگیری متفاوتی می ­باشد، لذا محدودیت­های درمانی توسط طراح درمان به منظور بهینه سازی اعمال می ­شود و تابش ­دهی طی یک مجموعه مشخص از جه ت­های مختلف و توسط نرم­افزارهای پیشرفته طراحی درمان بصورت " طراحی معکوس " صورت می­گیرد.  

 بنابراین فایل پرتوهای تولیدی به صورت الکترونیکی به شتابدهنده خطی که بوسیله کامپیوتر کنترل می­شود و مجهز به نرم ­افزارها و سخت ­افزار لازم جهت انتقال پرتوهای با شدت تعدیل شده(IMB) (طبق محاسبات) می­ باشد، فرستاده می­ شود. جهت تولید پرتوهای با شدت تعدیل شده، که بوسیله طراح درمان از پیش محاسبه شده است، شتابدهنده بایستی به سیستمی مجهز باشد که بتواند پرتو داده شده را به شکل دلخواه تغییر دهد. انواع مختلفی از سیستم­های مدولاسیون یا تعدیل کننده ابداع شده که به نظر می­رسد برای شتابدهنده­های خطی، MLC های با کنترل کامپیوتری مناسب تر می­ باشند. 

از طرفی شتابدهنده ­هایی که IMRT انجام می ­دهند، در مقابل کولیماتور به یک وسیله آشکارساز به نام EPID مجهز می­ شوند که قادر به گرفتن تصاویر CT با انرژی بالا(مگاولتاژMVCT) برای تعین محل هدف و طراحی درمان را فراهم می­ سازد. برای بالا بردن هرچه بیشتر کیفیت درمانی در بعضی شتابدهنده ها در دو طرف کولیماتور (برروی بازوی حرکت دهنده شتابدهنده(گانتری)) تیوب(منبع اشعه) و آشکارساز اشعه x معمولی (کیلو ولتاژ) قرار ­می­ گیرد.

سیستم طراحی درمان، هر میدان تابشی را به تعداد زیادی زیر­مجموعه تابشی تقسیم می ­کند و شکل بهینه ­ای از شدت و میزان هر زیر مجموعه پرتویی را تعیین می­ نماید. فرایند بهینه سازی شامل "طراحی معکوس" است که در آن میزان و شدت پرتوهای زیر­مجموعه به گونه­ ای تنظیم می ­گردد که معیارهای دوز از پیش تعیین شده جهت یک طرح ترکیبی برآورده شود.  

درمان IMRT با MLC به سه گروه تقسیم بندی می­شود:

A: IMRT با زوایای ثابت شتابدهنده:
در یک زاویه ثابت و مشخص شتابدهنده، کولیماتور چند برگی(MLC) با کنترل کامپیوتری، نه تنها در شکل دادن به روزنه ­های تابشی در پرتودرمانی متداول مفید است بلکه می­تواند برای انجام IMRT نیز تنظیم گردد.
این کار به دو روش متفاوت صورت می­گیرد:
A-1: درمان IMRT با MLC به روش مرحله­ بندی شده:
در درمان با MLC به روش مرحله ­بندی شده (SMLC) با میدان ­های تابشی چندگانه درمان می­ شود. و هر میدان نیز به یک سری از زیر میدان­ها تقسیم می ­گردد که با سطوح یکنواختی از شدت پرتو مورد تابش قرار می­ گیرند. شتابدهنده هنگام حرکت برگ­ها جهت ساخت زیر میدان بعدی، خاموش می­ شود. ترکیب دوزهای انتقال داده­ شده به زیر میدان­ ها باعث ایجاد پرتوهای با شدت تعدیل شده مطابق سیستم طراحی درمان (TPS) می­گردد. این روش درمان step-and-shoot یا stop-and-shoot نام دارد.     

A-2: درمان IMRT با MLC داینامیک:

در این تکنیک برگ­ های روبروی هم به شکل هم­زمان و خلاف جهت هم، هر یک با سرعت ­های متفاوت به صورت تابعی از زمان حرکت می­ کنند. بر خلاف SMLC، هنگامی که برگ­ها حرکت می­ کنند پرتودهی شتابدهنده روشن است. زمانی که روزنه میان برگ­ها باز می­ماند، باعث می­شود که شدت­ های متغییری به نقاط مختلف میدان برسند. این روش با نام MLC داینامیک (DMLC) شناخته می­ شود و گاهی به آن "Sliding Window" نیز می­گویند. 
 

برگه­ های یک DMLC با موتور حرکت داده می­ شوند و می­ توانند  با سرعت بیش از cm/sec2 حرکت کنند. این حرکت تحت کنترل یک کامپیوتر انجام می ­گیرد و هم­چنین موقعیت­ های برگ­ها را پایش نماید.

 IMRT : B با پرتوهای بادبزنی چرخشی: توموتراپیTomotherapy
توموتراپی یک تکنیک IMRT است که در آن بیمار همانند تصویربرداری CT به صورت اسلایس به اسلایس (تصویر به تصویر) و به وسیله میدان­ های زیرمجموعه تابشی (IMB) درمان می­ شود. یک کولیماتور ویژه برای تولید IMBها طراحی شده است، به گونه­ای که شتابدهنده پیرامون محور طولی بیمار می ­چرخد. همزمان تخت بیمار هم بصورت آهسته (یک تا دو اسلایس در هر زمان) حرکت می ­کند. شتابدهنده خطی بر روی یک بازوی مدور بنام گانتری، شبیه CT، نصب شده و در یک دایره کامل می­ چرخد. در همان زمان، تخت بیمار به آرامی از میان روزنه یا حفره دستگاه عبور می ­نماید. همچنین این دستگاه­ها به سامانه آشکارساز در روبروی شتابدهنده خطی مجهز می­ باشند که امکان ایجاد اسکن CT مگاولتاژ (MVCT) برای تعیین محل هدف و طراحی درمان را فراهم می­ کند.



IMRT : C با پرتوهای مخروطی چرخشی:
C -1: درمان چرخشی (آرک تراپی) با شدت تعدیل شده (IMAT)
در این روش از MLCهایی استفاده می­شود که به صورت دینامیکی اندازه میدان­ها را در هنگام چرخش گانتری ( بصورت قوسی شکل) شکل می­ دهد. این روش شبیه روش step-and-shoot است که در آن هر میدان ( که در امتداد آرک قرار دارد) به زیرمیدان­ هایی با شدت یکنواخت تقسیم می ­گردد که پس از قرارگیری روی یکدیگر، تعدیل شدت مورد نظر را ایجاد می ­کنند. هر قوس درمانی به گونه ای برنامه­ ریزی می­ شود که در هر زاویه گانتری، یک زیرمیدان را تابش دهد. سپس قوس جدید و زیرمیدان بعدی را مورد تابش قرار می ­دهد و این روند ادامه پیدا می­ کند تا کل قوس ­های طراحی شده و زیرمیدان­های آنها مورد تابش قرار گیرند. در هر قوس درمانی، اگر چه میدان درمانی با زاویه گانتری تغییر می­کند، اما آهنگ دوز شتابدهنده خطی در سرتاسر آن ثابت باقی می­ ماند.

C -2: آرک ­تراپی با حجم تعدیل شده VMAT
تکنیک تابش یک پرتو مخروطی چرخشی با شکل و شدت متغییر، معمولا آرک­ تراپی با حجم تعدیل شده(VMAT) نامیده می­شود.
روش VMAT در واقع یک روش درمانی جدید هست که فرم جدیدترو بهینه شده ای از روش درمانی IMRT هست. بطور مثال50% سریعتر است و بوسیله آن طراحی درمان بهینه تر و باعث کاهش دوز ارگان های با ریسک بالا و نرمال می­ شود.
دستگاه هایی که قادر به انجام این تکنیک درمانی می باشند دارای قابلیت های زیر می باشند:
* قابلیت ارائه آهنگ دوزهای (شدت) متغیر و پیوسته
* قابلیت حرکت گانتری با سرعت های متغییر در حین درمان و اکسپوز
* قابلیت تغییر پوزیشن بیمار حین درمان با استفاده از حرکت تخت در جهت های مختلف(بالا و پائین_عقب و جلو_چپ و راست_و چرخش)
* قابلیت حرکت کولیماتور در جهت های مختلف حین اکسپوز
* ایجاد فیلد های بزرگ و مختلف و بدون فاصله روی بدن بیمار با استفاده از حرکت مولتی لیف های کولیماتور و حرکت تخت حین درمان
* کاهش انتگرال دوز (مجموعه دوز دریافتی) بیمار نسبت به روشIMRT با استفاده از بستن jaws های کولیماتور همزمان و متناسب با تغییرات میدان تابش با مولتی لیف ها.


کاربرد کلینیکی IMRT :
برای هر درمانی که استفاده از پرتودرمانی خارجی گزینه مناسبی است، می­توان از IMRT استفاده نمود. اختلاف اساسی میان پرتودرمانی متداول و IMRT این است که IMRT آزادی عمل بیشتری ( تعدیل شدت جهت دست­یابی به دوز منطبق­تر بر ناحیه تومورال) را فراهم می­ کند.برای ضایعات موضعی در هر بخشی از بدن، IMRT به خوبی با دیگر روش ­ها یا تکنیک­ها رقابت می­ کند و حتی قابلیت­ های بیشتری را نیز دارا می­ باشد. در درمان ضایعات مغزی، IMRT می­تواند توزیع دوزهای قابل مقایسه با توزیع دوزهای به دست آمده از پرتودرمانی استریوتاکتیک با پرتوهای x knife یاknife γ را ایجاد نماید. از میان تمام ناحیه ­های مناسب برایIMRT ، غده پروستات بیشترین توجه را به خود اختصاص داده است، چون میزان تطبیق دوز به دست آمده از این روش بسیار بیشتر از تکنیک­های معمول است.


 

آخرین مقالات و مطالب
🔶محققان با بررسی فواید احتمالی زردچوبه، به حقایق جالبی دست یافتند. مصرف تنها یک قاشق چای خوری زردچوبه در غذا می تواند باعث تغییر بزرگی بر روی ژن هایی که با بروز سرطان، آلرژی و حتی افسردگی شود. اما جالب تر از آن این است که مصرف قرص یا...
ادامه مطلب...
در مجمع سالانه انجمن مطالعات سرطان امریکا که در فیلادلفیا برگزار شد، شواهدی ارائه شد که نشان می داداستفاده بیش از اندازه از مکمل های غذایی به خصوص مکمل های بتاکاروتن ، فولیک اسید و ویتامین E می تواند خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد. استفاده بیش از حد از...
ادامه مطلب...

محل تبلیغات
اینجا محل تبلیغات داخلی و یا خارجی شرکت می باشد.
 


دکتر غلامرضا احتجاب دانش آموختۀ رشتۀ رادیوتراپی انکولوژی از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و دارای دانشنامۀ تخصصی در این رشته می باشند.
ایشان از سال 1382 مشغول تحقیق و پژوهش در این رشته بوده و دارای مقالات تخصصی در زمینۀ نوروتوکسیسیته داروهای شیمی درمانی، اثر Her2 status در متاستاز های مغزی سرطان پستان و مقالات دیگر در زمینۀ داروی Herceptin و بیماری لنفوم می باشد. ایشان در حال حاضر در زمینۀ شیمی درمانی و پرتودرمانی سرطان های توپر همچون سرطان های پستان، دستگاه گوارش، پروستات و مثانه و ریه مشغول فعالیت هستند.

نشانی مطب: تهران - خیابان فاطمی غربی - بعد از چهار راه کارگر - نبش سیندخت شمالی - پلاک 13 - طبقه 3 - واحد 7
تلفن تماس: 8-66569587-021


Telegram Channel: @drehtejab

نشانی مرکز رادیوتراپی گاندی: خیابان گاندی جنوبی، روبروی آنتن سیمای پنج، نبش کوچه ترابنده، پلاک 130 ، طبقه 3 زیرزمین. بخش رادیوتراپی
تلفن: 88193795-021 ، 88207807-021
نمایش سایت در زبان های دیگر: العربية