تغییرات در مسائل جنسی :
تغییرات در مسائل جنسی چیست و چرا رخ می دهد؟
بعضی از انواع شیمی درمانی می تواند باعث تغییراتی در مسائل جنسی شود. این تغییرات در خانم ها و آقایان متفاوت است. در خانم ها، شیمی درمانی می تواند با آسیب به تخمدان ها باعث تغییر میزان هورمون ها شوند. تغییرات هورمونی می تواند باعث مشکلاتی مانند خشکی واژن یا یائسگی پیش از موعد شود.
در آقایان شیمی درمانی می تواند باعث تغییر سطح هورمون ها، کاهش خون رسانی به آلت تناسلی یا آسیب به اعصاب کنترل کننده آن شود که همۀ آن ها می توانند باعث ناتوانی جنسی شوند.
احتمال اختلالات جنسی در حین شیمی درمانی به عوامل مختلفی بستگی دارد: آیا قبلاً بیمار دچار این مشکلات بوده است یا خیر، نوع دارویی که می گیرد، سن بیمار، سایر بیماری هایی که ممکن است فرد دچارش شود. بعضی از مشکلات مثل کاهش علاقه به داشتن رابطه می تواند بعد از اتمام شیمی درمانی بهبود یابد.
مشکلاتی که ممکن است برای خانم ها ایجاد شود :
· علائم یائسگی (برای خانم هایی که هنوز یائسه نشده اند). این علائم شامل :
§ گر گرفتگی
§ خشکی واژن
§ زود رنجی
§ پریود نامرتب یا قطع آن
· عفونت مثانه یا واژن
· ترشحات زیاد یا خارش واژن
· خستگی زیاد برای داشتن رابطه یا بی علاقه بودن به داشتن رابطۀ جنسی
· احساس نگرانی، استرس، اضطراب یا افسردگی برای داشتن رابطه.
مشکلاتی که ممکن است برای آقایان ایجاد شود :
· ارضا نشدن
· ناتوانی جنسی ( ناتوانی در داشت یا حفظ حالت نعوظ)
· خستگی زیاد برای داشتن رابطه یا بی علاقه بودن به داشتن رابطۀ جنسی
· احساس نگرانی، استرس، اضطراب یا افسردگی برای داشتن رابطه.
راه های کنترل و برخورد با آن :
برای خانم ها:
· خانم ها باید دربارۀ موارد زیر با پزشک یا پرستار خود صحبت کنند :
§ رابطه جنسی: بیمار باید از پزشک یا پرستار در مورد امکان داشتن رابطه جنسی در حین شیمی درمانی سوال کند. بیشتر خانم ها می توانند رابطه داشته باشند ولی بهتر است با پزشک در مورد آن مشورت کنند.
§ تنظیم خانواده. خیلی مهم است که بیمار حین شیمی درمانی باردار نشود: این داروها می توانند به جنین خصوصاً در سه ماهۀ نخست بارداری آسیب زنند. اگر هنوز بیمار یائسه نشده است، باید با پزشک یا پرستار خود در مورد روش های جلوگیری از بارداری و تنظیم خانواده صحبت کند.
§ داروها : بیمار باید با پزشک، پرستار یا پزشک داروساز در مورد داروهایی که به بهبود مشکلات جنسی کمک می کند صحبت کند. این داروها شامل محصولاتی هستند که خشکی واژن را کم می کنند یا کرم واژینال یا شیاف هایی است که شانس واحتمال عفونت را کاهش می دهند.
بیمار باید با پزشک یا پرستار خود در مورد راه های کاهش خشکی واژینال و جلوگیری از عفونت صحبت کند.
· باید لباس زیر های نخی بپوشد ( شرت های نخی و جوراب شلواری هایی با آستر نخی)
· نباید لباس زیر یا شلوار تنگ بپوشد.
· در حین مقاربت از لوبریکانت هایی با پایۀ آب (مانند K-Y Jelly ® یا Astroglide ®) استفاده کند.
· اگر رابطۀ جنسی هم چنان به خاطر خشکی واژن دردناک است، بهتر است از پز شک یا پرستار در خواست کند تا برای او دارویی که باعث مرطوب شدن مجدد واژن می شود تجویز کند.
· می توان به کمک راه های زیر گر گرفتگی را بهبود داد:
§ لایه لایه پوشیدن : که در صورت گرگرفتگی به راحتی بتوان لباس را درآورد.
§ فعال بودن : مانند پیاده روی، دوچرخه سواری یا سایر ورزش ها
§ کاهش استرس : یوگا، مدیتیشن یا سایر روش های تمدد اعصاب می توانند کمک کننده باشند.
برای آقایان:
· آقایان باید دربارۀ موارد زیر با پزشک یا پرستار خود صحبت کنند :
§ رابطه جنسی: بیمار باید از پزشک یا پرستار در مورد امکان داشتن رابطه جنسی در حین شیمی درمانی سوال کند. بیشتر آنها می توانند رابطه داشته باشند ولی بهتر است با پزشک در مورد آن مشورت کنند.هم چنین باید در مورد ضرورت استفاده از کاندوم به علت احتمال وجود دارو در مایع منی سؤال کند.
§ تنظیم خانواده : خیلی مهم است که همسر بیمار در طول زمانی که او تحت شیمی درمانی است، باردار نشود. شیمی درمانی می تواند به اسپرم ها آسیب بزند و در نتیجه باعث مشکلاتی در جنین و زایمان شود.
اگر بیمار و همسرش رابطۀ جنسی کمتری نسبت به سابق دارند، می توانند کارهایی که باعث نزدیک شدن به یکدیگر می شود را امتحان کنند.
برای خانم ها و آقایان :
· با همسر خود صادق و روراست باشند : در مورد احساسات و نگرانی های خود صحبت کنند.
· راه های دیگری برای ابراز علاقه به یکدیگر پیدا کنند : در حین شیمی درمانی می توان به روش های دیگری به همسر خود ابراز علاقه کرد.
· با پزشک، پرستار، مددکار اجتماعی یا مشاور صحبت کنند: شاید بهتر باشد اگر بیمار و همسرش در مورد این موضوع ها نگران هستند، با کسی که می تواند کمک کند صحبت کنند. این فرد می تواند روانشناس، روانپزشک، مددکار اجتماعی، مشاور ازدواج یا Sex Therapist باشد.
تغییرات پوست و ناخن:
تغییرات پوست و ناخن چیست و چرا رخ می دهد؟
بعضی از انواع شیمی درمانی می تواند به سلول های پوست و ناخن که رشد سریعی دارند آسیب زنند. در حالیکه این تغییرات ممکن است دردناک یا آزاردهنده باشد ولی بیشتر آنها کم هستند و به درمان احتیاجی ندارند. بیشتر آن بعد از اتمام شیمی درمانی بهبود می یابند. هر چه تغییرات پوستی شدید باید سریعاً درمان شوند چون ممکن است باعث آسیب های طولانی مدت شوند.
تغییرات ضعیف پوستی شامل:
· خشکی، خارش، قرمزی، کهیر یا اگزما و پوسته ریزی
· تیرگی وریدها: وریدها در حین شیمی درمانی تیره تر به نظر می رسند .
· حساسیت بیش از حد به آفتاب( پوست سریع می سوزد). این اتفاق می تواند حتی در افرادی که پوست های بسیار تیره رنگی هم دارند اتفاق بیفتد.
· مشکلات در ناخن: وقتی ناخن ها تیره تر می شوند، یا به رنگ زرد تغییر می یابند یا ترد و شکننده و ترک دار می شوند. گاه ناخن ها لق می شوند و می افتند ولی ناخن های جدید دوباره رشد می کنند.
تغییرات پوستی شدید باید سریعاً درمان شوند چون ممکن است باعث آسیب های طولانی مدت شوند.
تغییرات پوستی شدید می توانند در نتیجه موارد زیر باشند:
· یاد آوری پرتو( Radiation Recall): بعضی از داروهای شیمی درمانی می توانند باعث قرمز شدن قسمتی که در سابق رادیوتراپی شده است می شوند، پوست آن قسمت می توانند تاول بزنند، پوست اندازی کند یا دردناک شود.
· نشت داروی شیمی درمانی از ورید: اگر زمانی که تحت شیمی درمانی درون وریدی قرار گرفته است دچار درد یا سوزش شد حتماً باید به پزشک یا پرستار خود اطلاع دهد.
· واکنش های آلرژیک ( حساسیتی) به شیمی درمانی: بعضی از تغییرات پوستی به این معناست که فرد به شیمی درمانی حساسیت دارد. اگر بیمار دچار خارش های شدید یا ناگهانی، کهیر یا تورم همراه با خس خس یا سایر مشکلات تنفسی شد حتماً باید به پزشک یا پرستار خود بگوید.
اگر زمانی که تحت شیمی درمانی درون وریدی قرار گرفته است دچار درد یا سوزش شد حتماً باید به پزشک یا پرستار خود اطلاع دهد.
راه های کنترل و برخورد با آن :
· خشکی، خارش، قرمزی، کهیر یا اگزما و پوسته ریزی
§ ریختن پودر آرد ذرت روی ناحیۀ مورد نظر
§ دوش های سریع به جای حمام های طولانی و داغ
§ خشک کردن بدن بعد از استحمام با قرار دادن حوله روی پوست و نه ساییدن آن روی پوست
§ شستشو با یک صابون ملایم و مرطوب کننده.
§ استفاده از لوسیون بعد از شستشوی پوست زمانی که هنوز نمناک و مرطوب است. اگر این روش کمک کننده نبود باید با پزشک یا پرستار در میان گذاشت.
§ نباید از عطر، ادکلن یا ژل های پس از اصلاحی که الکل دارند استفاده شود.
§ می توان زمانی که تمام بدن می خارد به آب وان دارویی اضافه کرد و در آن دراز کشید.
· آکنه:
§ بیمار باید پوست خود را خشک و پاکیزه نگه دارد.
§ از پزشک یا پرستار در مورد استفاده از کرم ها و صابون های درمانی سؤال کند.
· حساسیت به آفتاب:
§ بیمار باید از قرار گرفتن در معرض نور مستقیم خورشید پرهیز کند. یعنی بهتر است که از ساعت 10 صبح تا 4 عصر در معرض آفتاب نباشد. در این زمان نور خورشید بسیار قوی است.
§ فرد باید حتماً از کرم های ضد آفتاب با SPF (فاکتور محافظت کننده پوست، Skin protection factor ) 15 یا بیشتر یا از پماد هایی که تابش آفتاب را بلاک می کنند استفاده کند.
§ بیمار باید لب هایش را با کرمی مخصوص لب با SPF15 یل بیشتر مرطوب نگه دارد.
§ شلوار، لباس نخی آستین بلند و کلاه های لبه دار رنگ روشن بپوشد.
§ از تخت های برنزه کننده (سولاریوم ها) استفاده نکند.
· مشکلات ناخن:
§ هنگام شستن ظروف، باغبانی یا تمیز کردن خانه دستکش بپوشد.
§ از تقویت کننده های ناخن استفاده کند. (در صورت آن که این محصولات باعث آسیب به پوست یا ناخن شوند باید استفاده از آن ها را متوقف کرد).
§ اگر پوسته های دور ناخن فرد قرمز یا دردناک شد باید پزشک یا پرستار خود را مطلع کند.
· Radiation Recall :
§ بیمار باید از پوست قسمتی که تحت رادیوتراپی بوده است در برابر آفتاب محافظت کند.
§ از تخت های برنزه کننده(سولاریوم ها) استفاده نکند.
§ روی قسمتی از پوست که آسیب دیده می باشد یک پارچۀ خنک و ممرطوب قرار دهد.
§ لباس هایی از جنس نخ یا سایر جنس های نرم بپوشد. این لباس ها شامل لباس های زیر (سوتین، شرت و زیرپیراهنی) هم می شود.
§ اگر بیمار احساس می کند دچار Radiation Recall شده است باید به پزشک یا پرستار خود اطلاع دهد.
اختلالات ادراری، مثانه ای و کلیوی :
اختلالات ادراری، مثانه ای و کلیوی چه هستند و چرا رخ می دهند؟
بعضی از انواع شیمی درمانی به سلول های کلیه و مثانه آسیب می زنند. این اختلالات عبارتند از :
· درد یا سوزش وقتی بیمار شروع به ادرار می کند یا مثانه اش خالی شده است.
· تکرر ادرار
· بیمار نتواند ادرار کند.
· نتواند جریان ادرار از مثانه اش را کنترل کند (بی اختیاری)
· خون در ادرار
· تب
· لرز
· ادرار به رنگ نارنجی، قرمز، سبز یا تیره در بیاید یا بوی شدید دارو بدهد.
بعضی از مشکلات کلیوی و ادراری بعد از اتمام شیمی درمانی برطرف می شوند ولی گروهی می توانند برای بقیۀ عمر باقی بمانند.
اگر بیمار با دارویی درمان می شود که می تواند باعث آسیب به کلیه ها یا مثانه شود باید حتماً مقدار زیادی مایعات بنوشد.
راه های کنترل وبرخورد با آن:
· پزشک یا پرستار از بیمار نمونه ادرار می گیرد تا بتواند میزان فعالیت و سلامت کلیه ها و مثانه را بررسی کند.
· بیمار باید مایعات زیادی بنوشد : مایعات می توانند به تخلیه دارو از مثانه و کلیه ها کمک کنند. برای اطلاعات بیشتر به لیست مایعات سبک و غذاهای مایع مراجعه شود.
· بیمار باید نوشیدن مایعات کافئین دار را کم و محدود کند: (مانند چای سیاه، قهوه یا بعضی از انواع نوشابه)
· اگر فرد دچار یکی از علائمی که گفته شد، بشود، حتماً باید با پزشک یا پرستار خود در میان بگذارد.
سایر عوارض :
عوارض مشابه آنفولانزا:
بعضی از داروهای شیمی درمانی می توانند باعث بروز علائم مشابه آنفولانزا شود. این اتفاق بیشتر در افرادی که در کنار شیمی درمانی، درمان بیولوژیکال هم می گیرند رخ می دهد.
علائم مشابه آنفولانزا عبارتند از:
§ درد های عضلانی و مفاصل
§ تب
§ سردرد
§ خستگی
§ تهوع
§ لرز
§ کم اشتهایی
این علائم ممکن است 1 تا 3 روز طول بکشند. عفونت یا خود سرطان هم می تواند منجر به این علائم شود. اگر بیمار دچار یکی از این علائم شد باید به پزشک یا پرستار خود اطلاع دهد.
احتباس مایعات:
احتباس مایعات به معنای افزایش مایعات بدن در زیر پوست یا سایر نقاط بدن است که در نتیجۀ شیمی درمانی، تغییرات هورمون ها در اثر درمان یا سرطان به وجود می آیند. این موضوع می تواند باعث تورم و پف کردگی در ناحیۀ صورت، دست ها، پاها یا معده شود. گاهی در اطراف ریه ها یا قلب مایع جمع می شود که باعث سرفه، تنگی نفس یا ضربان نامنظم قلب شود. مایعات هم چنین می توانند در زیر شکم افزایش یابند که باعث ادم می شود.
پزشک یا پرستار می توانند به کنترل این عارضه را از راه های زیر کمک کنند:
§ بیمار باید هرروز در زمان مشخصی خود را با ترازوی همیشگی وزن کند. اگر افزایش وزن سریعی داشت باید به پزشک یا پرستار خود اطلاع دهد.
§ بیمار نباید نمک میل کند.
§ میزان مایعاتی که می نوشد را محدود کند.
§ ممکن است اگر در بدن بیمار مایعات زیادی جمع شده باشد، پزشک برای او دارویی تجویز کند تا مایعات اضافی بدن دفع شوند.
اختلالات چشم:
· مشکل در استفاده از لنزهای چشمی: بعضی از داروهای شیمی درمانی می توانند باعث اذیت شدن چشم ها شود و درنتیجه استفاده از لنزهای چشمی دردناک باشند.
· تاری دید: بعضی از داروهای شیمی درمانی می توانند باعث خشکی غدد اشکی و در نتیجه منجر به تاری دید شوند.
· آبریزش چشم ها : گاهی شیمی درمانی می تواند باعث افزایش تراوش اشک ها شوند که می توانند باعث شوند تا چشم ها بیشتر از حالت عادی آبریزش داشته باشند.
اگر بیمار دچار هر کدام از علائم بالا شد باید با پزشک خود تماس بگیرد.