رادیوتراپی و سلامتی دهان و دندان

مراقبت های دهانی و دندانی مرتبط با رادیوتراپی در بیماران مبتلا به

سرطان های سر و گردن

جراحی، شیمی درمانی و رادیوتراپی گزینه های پزشکان در درمان سرطان ها از جمله سرطان های سر و گردن هستند. هر روش با بعضی نگرانی ها درباره درمان سرطان و کیفیت زندگی بیمار همراه است. قرار گیری حفره دهانی و غدد بزاقی در معرض دوزهای بالای رادیاسیون ، می تواند اثرات چشمگیری بر سلامت دهان و دندان بیمار داشته باشد.

ارزیابی از وضعیت و سلامت دهان و دندان قبل از درمان

به حد قابل توجهی می توان با مراقبت های مناسب و مطلوب ،از مشکلات و عوارض ناشی از رادیوتراپی جلوگیری کرد یا آن ها را کاهش داد. اثرات حاد رادیوتراپی شامل موکوزیت، تغییر عملکرد غدد بزاقی و خطر ابتلا به عفونت های مخاطی می باشد. اثرات طولانی مدت به تغییرات عروق و بافت سلولی در بافت نرم و استخوان، آسیب به غدد بزاقی افزایش سنتز کلاژن منجر به فیبروز بستگی دارد. این تغییرات منجر به هایپوواسکولاریتی ، هایپوسلولاریتی و هایپوکسی بافت ها می شود. توانایی استخوان و بافت نرمِ متأثر کاهش می یابد و در خطر بیشتری در برابر عفونت و نکروز است.
قبل از شروع درمان سرطان باید با دندانپزشکی آگاه مشاوره کرد. شرایط بسیاری مثل بهداشت ضعیف دهان و دندان، دندان های شکسته، ترمیم نامناسب و بیماری های پریودونتال احتمال ایجاد و شدت گرفتن عوارض را پس از یک دوره رادیوتراپی افزایش می دهند (جدول شماره 1)
علاوه بر معاینات دقیق ، به منظور تشخیص وجود هر وضعیت غیر عادی و التهاب در نواحی پری اپیکال، وضعیت لثه ها، سایر بیماری های دندان و تهاجم تومور به استخوان به یک رادیوگرافی دقیق بسیار نیاز است. یک رادیوگرافی پانورامیک و / یا فیلم های بایت وینگ باید برای ارزیابی دندان ها قبل از رادیوتراپی در دسترس باشند. مشورت با پزشک بیمار درباره زمانبندی، ماهیت (رادیوتراپی اکسترنال یا ایمپلنت رادیواکتیو) و ویژگی های (محل و اندازه فیلد درمانی، دوز فرکشن و دوز کلی) رادیوتراپی در ارزیابی و بررسی ریسک کلی و برنامه ریزی برای انجام هرگونه درمان دندان لازم و ضروری است.

جدول 1 - استراتژی لازم برای مراقبت از سلامتی دهان و دندان در هنگام رادیوتراپی

اجزای مراقبت از دهان و دندان	توضیح
قبل از رادیوتراپی
تشخیص قطعی سابقه پزشکی سابقه دندانپزشکی بهداشت کلی دهان معاینه کامل دندان ها بررسی رادیوگرافیک دندان ها میزان کلی ترشح بزاق معاینات کمکی (در صورت لزوم) پروگنوز (درمانی یا پالیاتیو) طرح درمانی مورد نظر	سایز و نوع تومور سابقه قبلی ابتلا به سرطان، ریسک فاکتورها مراقبت های پیشین و کنونی از دندان چگونگی رعایت بهداشت مخاط، دندان ها، لثه ها، TMJ پانورامیک، پری اپیکال، بایت وینگ استراحت (> 0.1 میلی لیتر/دقیقه )، تحریک شده (>1.0 میلی لیتر/دقیقه) آزمون پالپ ، کشت های خاص (قارچی، ویروسی، باکتریایی) زمان بندی، دوز، فیلدها
در حین رادیوتراپی
حفظ بهداشت دهان و دندان استفاده روزانه از فلوراید موضعی استفاده مداوم از دهانشویه سالین استفاده از مرطوب کننده لب ها (نه آنهایی که پایه نفتی دارند) ورزش های مخصوص فک برای پیشگیری یا کاهش شدت تریسموس	شستن دهان و دندان 2تا 4 بار در روز با مسواک بسیار نرم؛ کشیدن نخ دندان با قالب های مخصوص یا مسواک با فلوراید تجویز شده
بعد از رادیوتراپی
تکمیل درمان دندان ها که به دلیل رادیوتراپی وقفه در آن ایجاد شده است مراقبت بی کم و کاست از دندان ها ملاقات با دندانپزشک برای فالو آپ	خصوصاً آنهایی که در فیلد رادیوتراپی بوده اند. کنترل بهداشت دندان ها، خشکی دهان، دکلسیفیه شدن، پوسیدگی، ORN، متاستاز، عود بیماری، بدخیمی جدید

TMJ = temporomandibular joint, ORN = osteoradionecrosis

جدول 2 – معیارهای کشیدن دندان قبل از شروع رادیوتراپی

پوسیدگی (انواع غیر قابل ترمیم)
بیماری های پری اپیکال فعال (دندان های علامت دار)
بیماری متوسط تا شدید پریودونتال
نبود دندان مقابل بالا یا پایین، بهداشت دهان را ضعیف کند
دندانی که کامل درنیامده یا بد درآمده
ضایعات گسترده پری اپیکال (در صورت مزمن نبودن)

تمام دندان ها خصوصاً آنهایی که در فیلد رادیوتراپی هستند باید به خوبی بررسی و ارزیابی شوند. مطالعه ای در انگلستان نشان دادکه تنها 11.2% از بیمارانی که قبل از تشخیص سرطان دهان به صورت منظم به دندانپزشک مراجعه کرده اند ، هیچ نیازی به درمان در دهان و دندان خود قبل از شروع رادیوتراپی نداشته اند. معیارهای کشیدن دندان معیار های خاصی نیستند و با تشخیص پزشک و براساس وضعیت بالینی بیمار انجام می شود. هر چند می توان گفت که تقریباً اگر دندانی در فیلد رادیوتراپی غیر قابل ترمیم، نیازمند ترمیم اساسی، دارای مشکلات اندودونتیک و پریودونتال (از متوسط تا شدید) بودند ، باید کشیدن آن را به عنوان راه حل درست درمانی در نظر گرفت.

فاکتورهایی که باید در ارزیابی های وضعیت دندان قبل از رادیوتراپی در نظر گرفت شامل موارد زیر می شوند:

شرایط کلی دندان های بیمار (پوسیدگی ، وضعیت پری اپیکال، اختلالات التهابی پری اپیکال)، درمان هایی که بیمار سابقاً بر روی دندان هایش داشته است، بهداشت کنونی دهان، فوریت درمان سرطان، طراحی درمان (فیلد رادیاسیون و دوز) و پروگنوز درمان سرطان ( درمانی یا پالیاتیو).
استراتژی های تهاجمی تری برای بیمارانی که در سابق کمتر به دندان های خود رسیدگی کرده اند، بهداشت نامناسب دهانی و شواهدی مبنی بر عفونت های پیشین دندانی و لثه ای دارند باید اتخاذ شود.

در حین درمان

مانیتورینگ حفره دهانی باید در حین رادیوتراپی بیشتر شود تا عوارض جانبی کاهش یابند. مراقبت های منظم می توانند بروز، شدت و دوام عوارض دهان را کاهش دهند. این به نوبه خود باعث کاهش احتمال تجدید نظر در درمان مطلوب بیمار به منظور جلوگیری از عوارض بیشتر می شود و در نتیجه شانس بقای بیمار افزایش می یابد. بنابراین ضروری است که بیمار سلامتی دهان خود را در طول درمان سرطان به بهترین نحو ممکن حفظ کند. مراقبت های شخصی بیمار باید شامل مسواک زدن منظم با با یک مسواک نرم و خمیردندان و ژل فلوراید باشد تا از تجمع پلاک و دمینرالیزه شدن یا پوسیدگی دندان ها جلوگیری شود.

اثرات جانبی رادیوتراپی

بافت های دهانی که مستقیماً تحت تأثیر رادیوتراپی سر و گردن قرار می گیرند شامل غدد بزاقی، غشای مخاطی، عضلات فک و استخوان می شود. خشکی دهان (xerostomia) هم پیامدی رایج و مشخص از رادیوتراپی سر و گردن است. به خاطر کاهش بزاق، بیماران با xerostomia بیشتر مستعد ابتلا به بیماری های پریودونتال، پوسیدگی و بیماری های قارچی و باکتریایی دهانی هستنند. موکوزیت، که با التهاب و زخم مخاط نشان داده می شود مشخص ترین عارضه جانبی حادی است که توسط بیماران گزارش شده است و منبع بالقوه ای برای عفونتی است که جان بیمار را تهدید می کند. تقریباً تمام بیمارانی که تحت رادیوتراپی سر و گردن قرار می گیرند، در حدود هفته سوم درمان، موکوزیت را تجربه می کنند.
پیامد محتمل دیگر رادیوتراپی حفره دهان، فیبروز اطراف عضلات جونده است که منجر به تریسموس می شود. اعتقاد بر این است که ورزش عضلات فک می تواند شدت تریسموس را کاهش دهد، اما نمی تواند زمانی که فیبروز ایجاد می شود آن را متحرک کند. استخوانی که در معرض میزان زیادی پرتو قرار می گیرد، دستخوش تغییرات فیزیولوژیک بسیاری از جمله تنگ شدن کانال عروقی (endarteritis) با کاهش جریان خون به آن قسمت و کاهش استئوسایت ها می شود. اساساً استخوان زنده بودن خود را از دست می دهد که منجر محدود شدن بازسازی آن و بهبودی می شود.

خشکی دهان (Xerostomia)

sialagogues به صورت سیستمیک می تواند تولید بزاق طبیعی را از غدد فعال افزایش دهد. جایگزین ایده آلی وجود ندارد که بتواند به خوبی زمانی که غدد بزاقی غیرفعال هستند جای بزاق را پر کند. پیلوکارپین (Salagen) نتایج امیدوار کننده ای را در افزایش بزاق نشان داده است اما غدد بزاقی باید حداقل فعالیت را داشته باشند. Cevimeline(Evoxac)که یک sialagogues جدید است و در آمریکا برای استفاده در بیماری شوگرن تأیید شده است، می تواند جریان بزاق را در بیمارانی که تحت رادیوتراپی سر و گردن هستند، افزایش دهد. دو داروی دیگری که می توانند در تحریک غدد بزاقی مفید باشند عبارتند از :
anetoletrithione (Sialor) و bethanechol (Urecholine) .
اگر چه جایگزین های بزاق مثل UniMist(Westons Health) ، Mouth Kote (Parnell Pharmaceuticals) و ژل های دهانی (Laclede Pharmaceuticals) ، جایگزین های ضعیفی برای بزاق هستند که در درجه اول تلاش می کنند بافت بزاق را تقلید کنند اما نمی توانند خواص رئولوژیک، فاکتورهای ضد میکروبی (مثل آنتی بادی ها و پروتئین های ضد میکروبی) و سایر اجزای بزاق را شیه سازی کنند، بیماران گاهی آنها را تسکین دهنده می یابند. ژل های دهانی به خاطر دوام طولانی مدتشان بین بیماران بیشترین مقبولیت را دارند. آدامس یا قرص های مکیدنی بدون قند می توانند ترشح بزاق را در بیمارانی با حداقل فعالیت غدد بزاقی افزایش دهند. بستنی های یخی بدون قند، تکه های قند و آب یخ می توانند برای حفظ خنکی و رطوبت دهان بیمار کنند. خوردن غذاهایی سرشار از اسید آسکوربیک، مالیک اسید یا سیتریک اسید، ترشح بزاق را افزایش می دهد، اما نمی توان آن را همیشه توصیه کرد و بستگی به وضعیت بیمار دارد، زیرا اسیدیته می تواند بافت های دهان را تحریک کند و به دمینرالیزاسیون دندان ها کمک کند.
برای جلوگیری از از دمینرالیزه شدن و پوسیدگی دندان ها، بیمار باید اگر امکان دارد به کمک قالب مخصوص، روزانه از ژل خنثی سدیم فلوراید 1.1% (به مدت حداقل 5 دقیقه) ، استفاده کند. این کار باید از روز اول رادیوتراپی به صورت روزانه تا زمانی انجام شود که جریان بزاق کم و دهان خشک است. در کسانی که قادر یا بی علاقه به استفاده از قالب های ژل هستند، می توانژل یا خمیردندانی با فلوراید بالا را با استفاده از مسواک به دندان ها رساند.

عفونت دهان

ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی درمانی باید علاوه بر کنترل علائم و عوارض دهانی، جلوگیری از عفونت های موضعی و سیستمیک را در نظر داشته باشند. درمان عفونت ها بلافاصله بعد از آن که کشف شدند به کم شدن درد و گسترش عفونت کمک می کند. توصیه می شود که از محل مشکوک به عفونت کشت گرفته شود. در بیمارانی که تحت رادیوتراپی سر و گردن قرار دارند، احتمال رشد قارچ کاندیدا در طول درمان افزایش می یابد و اگر بیمار دچار خشکی دهان شود این احتمال بالا باقی می ماند. با وجود آن که هنوز کاملاً اثر آن ثابت نشده است، دهانشویه های Nystatin در درمان عفونت های قارچی به صورت وسیعی تجویز می شوند. نیستاتین طعم نامطبوعی دارد و ممکن است باعث تهوع و استفراغ شود و میزان بالای سوکروز در آن بزرگترین نگرانی در بیمارانی که دندان دارند است. برای عفونت های شدید تر، استفاده سیستمیک از داروهای ضدقارچی مثل فلوکونازول (Diflucan) یا آمفوتریسین B توصیه می شود. آمفوتریسین B باید به خاطر پتانسیل خود در توکسیسیته کبد، با احتیاط تجویز شود. ضدقارچ های موضعی که می توان در نظر داشت عبارتند از: کلوتریمازول، کتوکونازول و کلرهگزیدین.
کلرهگزیدین گلوکونات (0.12% ; Peridex) ، یک دهانشویه ضد باکتری، هر دو خاصیت ضد باکتریایی و ضد قارچی را علاوه اثر ضد پلاک دارد. تمایل آن به لکه دار کردن دندان ها و محتوای الکلی آن که می تواند بافت های ملتهب را تحریک کند از نقاط منفی آن هستند. اگر کلر هگزیدین استفاده می شود، مهم است که به خاطر داشت که نباید همزمان از نیستاتین و کلرهگزیدین استفاده کرد زیرا کلرهگزیدین به نیستاتین متصل می شود و هر دو اثر خود را از دست می دهند. علاوه بر آن، کلرهگزیدین را باید 30 دقیقه قبل یا بعد از هر عامل موضعی که ممکن است به آن متصل شود، استفاده کرد.
برای بیماران مبتلا به سرطان با عفونت های ویروسی، مثل هرپس سیمپلکس 1، از آسیکلوویر(zovirax, GlaxoSmithKline) یا مشتقات آن هم برای پروفیلاکسی و هم درمان استفاده می شود. امروزه، پنسیکلوویر (Denavir, GlaxoSmithKline) یک داروی موضعی جدید تر با خاصیت ضد ویروسی و قدرت نفوذ بیشتر در بافت ها در دسترس است.

موکوزیت دهان

حفظ یک رژیم مناسب برای حفاظت از دهان و دندان ها می تواند بروز موکوزیت کاهش دهد. در حالی که بسیاری از محصولات و ترکیبات شستشو ی دهان برای استفاده کلینیکی پیشنهاد شده است، اما از آنجا که هنوز تحقیقات کاملی روی آن صورت نگرفته است، باید با احتیاط تجویز و مصرف شود.از نگرانی های استفاده همزمان از انواع دهانشویه ها می توان به این موضوع اشاره کرد که بعضی از محصولات می توانند با عمکرد سایر مواد مداخله داشته باشند، و ترکیب آن ها می تواند منجر به آن شود که هر محصول تا حد بی اثر شدن رقیق شوند. استفاده از دهانشویه های معمول، مثل ایزوتونیک سالین یا بی کربنات سدیم معمولاً توصیه می شود اما هیچ مطالعه ای تا کنون تأثیر آن بر موکوزیت را کاملاً تأیید نشده است. توصیه شده است که بیماران استفاده از دهانشویه کلرهگزیدین را برای جلوگیری از شروع عفونت میکروبی، التهاب و خونریزی لثه و کاهش احتمال پوسیدگی به صورت پروفیلاکسی آغاز کنند. در حالی که برخی از محققان گزارش داده اند که دهانشویه کلرهگزیدین تأثیر مثبتی بر موکوزیت دارد سایر محققان هیچ اثری را بر آن و موکوزیت ناشی از پرتو گزارش نکرده اند. استفاده از دهانشویه های دیگر، از جمله انواعی که پایه الکلی دارند و هیدروژن پراکسید باید متوفق شوند زیرا بر روی مخاط دهان اثری تحریک و خشک کننده دارند. ناراحتی ناشی از موکوزیت را می توان با عوامل پوشش دهنده، بی حس کننده های موضعی و مسکن ها کاهش داد ، اگر چه گاهی به مسکن های سیستمیک نیاز می شود. آلومینیوم هیدروکساید/منیزیم هیدروکساید (شیر یا magnesiaMaalox ) و سوکرالفات به عنوان عوامل پوشش دهنده مخاط دهان توصیه می شوند. همچنین سوسپانسیون سوکرالفات می تواند در درمان درد در ناحیه دهان و دندان مفید باشد، هر چند میزان تأثیر آن بر موکوزیت هنوز کاملاً مشخص نشده است.
بی حسی های موضعی که در دهانشویه ها استفاده می شود می تواند منجر به بی حسی شدید اما کوتاه مدت شوند. هر چند بی حسی موضعی می تواند خطر استنشاق آن را بالا ببرد و جذب سیستمیک آن می تواند باعث اثر روی بافت قلب شود. زمانی که در دهان درد مخاطی وجود دارد، می توان بنزیدامین هیدروکلراید (Tantum) ، سوسپانسیون دوکسپین 0.5% یا یک آنتی هیستامین مثل دیفن هیدرامین را تجویز کرد. بنزیدامین تنها داروی موجودی است که در تخقیقات مختلف ثابت شده که می تواند موکوزیت و درد را در بیماران مبتلا به سرطان سر و گردن کاهش دهد. بی حسی های موضعی، مثل بنزوکائین، لیدوکائین ویسکوز را می توان به صورت موضعی با یک سواب به محل های دردناک مالید.
از تمام دهانشویه های در دسترس که می توانند به عنوان درمان موکوزیت استفاده شوند، کم هزینه ترین و ساده ترین آن که خود بیمار هم می تواند آماده کند، محلولی یاده متشکل از یک قاشق چای خوری نمک، یک قاشق چای خوری جوش شیرین در 250 میلی لیتر آب است. اگر چه کلر هگزیدین می تواند قارچ های کاندیدا و باکتری در دهان را کاهش دهد اما مطالعات بر روی بیماران رادیوتراپی نتوانستند اثر آن بر موکوزیت را تأیید کنند. بنا بر تحقیقات جدید، بهداشت مناسب دهان و دندان، استفاده موضعی از فلوراید برای جلوگیری از پوسیدگی و بنزیدامین بهترین نتیجه را در بر دارند.

جدول 3 –داروهایی که می توانند در درمان و بهبود مشکلات دهان و دندان ناشی از رادیوتراپی کمک کننده باشند.

درمان	منع مصرف
Sialogogue سیستمیک(محرک سیستمیک ترشح بزاق)
پیلوکارپین، 5mg بتانکول، 25mg آنتول دیتیولثیون ، 25mg سِویمِلین ، 30mg	آسم،گلوکوما، اختلال کبدی آسم، زخم های پپتیک، التهاب مثانه حساسیت آسم، گلوکوما، اختلال کبدی، بیماری های قلبی عروقی
عوامل ضد قارچی
سیستمیک فلوکونازول، 100mg آمفوتریسین B، 0,1mg/ml	اختلال عملکردی در کبد وکلیه، استفاده از کومادین (وارفارین) حساسیت
موضعی سوسپانسیون نیستاتین 100,000 U/ml پماد نیستاتین 100,000 U/mL کرم کلوتریمازول1% قرص مکیدنی کلوتریمازول، 10mg کتوکونازول ، 200mg دهانشویه کلرهگزیدین 0.12%	استفاده از سایر داروهای موضعی، بیمار دندان داشته باشد حساسیت حساسیت حساسیت ، اختلال کبدی اختلال کبدی حساسیت
عوامل پوشش دهنده مخاط
شیر منیزیم / Maalox شربت دیفن هیدرامین 12.5mg/5mL سوکرالفات 1g/10mL	حساسیت ، اختلالات کلیوی آسم، گلوکما، بیماری های قلبی عروقی ، بیماری های ریوی حساسیت، اختلالات کلیوی
بی حسی های موضعی یا مسکن
بنزیدامین هیدروکلراید (تنتوم) لیدوکائین غلیظ 4% سوسپانسیون دوکسپین بنزوکائین 20% سوکرالفات 1g/10mL	حساسیت حساسیت، اختلال کبدی حساسیت، گلوکما، احتباس ادراری حساسیت حساسیت، اختلال کلیه

پس از درمان

پس از اتمام رادیوتراپی، عوارض حاد دهان شروع به بهبودی می کنند. بیماران باید رژیم حفظ سلامتی و بهداشت دهان و دندان خود را همچنان ادامه دهند تا لثه ها و دندان ها سالم بمانند و ترمیم بافت های آسیب دیده تسریع شود. ورزش های عضلات دهان باید انجام شوند تا خطر ابتلا و شدت تریسموس کاهش یابد. مشاوره های تغذیه می توانند برای بیمارانی که به دلیل تغییرات دائمی حفره دهان که در نتیجه جراحی و رادیوتراپی ایجاد شده است، رژیم غذایی مناسبی تجویز کنند.
کنترل بلند مدت و فالو آپ بیماران بعد از رادیوتراپی بسیار حیاتی است. به خاطر داشتن این نکته واجب است که بیمارانی که در خطر بالایی در ابتلا به سرطان ثانویه یا عود هستند افرادی هستند که سابقاً تحت درمان سرطان در ناحیه فوقانی لولۀ گوارشی قرار گرفته اند. بنابراین ، معاینات دقیق برای تشخیص سریع نشانه های عود یا یک سرطان دیگر ضروری است. فالوآپ دقیق ، کنترل هر عارضه مزمنی که ممکن است رخ دهد، مثل خشکی دهان، حساسیت مخاطی، افزایش خطر پوسیدگی، کاندیدیاسیس و خطر مداوم استئورادیونکروز (ORN) را تسهیل می کند.

استئورادیونکروز (ORN)

ORN غیر قابل برگشت است، مرگ تدریجی استخوان های تحت تابش. این وضعیت زمانی مشخص می شود که بافت های نرم و استخوان نتوانند خود به خود بهبود پیدا کنند. بیشتر موارد ORN در مندیبل رخ می دهد جایی که عروق و رگزایی ضعیف و تراکم استخوان بالا است. تظاهرات بالینی ORN شامل درد، فیستول های اوروفاسیال ، استخوان نکروزه، شکستگی های پاتولوژیک و چرک می باشند. یک سوم از موارد ORN به صورت خود به خود رخ می دهند. در بین مواردی که ORN ناشی از یک تروما به وجود آمده است ، کشیدن دندان از همه بیشتر شروع کننده ORN بوده است. بروز ORN در بیماران دندان دار دوبرابر بیشتر از بیماران بی دندان است. بهداشت ضعیف دهان و دندان و ادامه استفاده از الکل و دخانیات می تواند رخداد ORN را تسریع کند. در طول سال ها درمان های زیادی با درجه موفقیت مختلف برای ORN استفاده شده است. درمان با اکسیژن هایپرباریک به عنوان درمانی کمکی برای ORN در نظر گرفته می شود که همراه با جراحی انجام می شود و تأثیر آن را افزایش می دهد.

نتیجه گیری

عوارض ناشی از رادیوتراپی باید کاملاً در نظر گرفته شوند، به طوری که تلاش های زیادی می شود تا موربیدیتی دهان این بیماران، در حین، پیش و پس از درمان و در طول زندگی فرد به حداقل برسد.

صفحات مرتبط

⏺ آن چه تیم انکولوژی و دندانپزشکی باید بدانند
⏺ حفظ سلامتی دهان و دندان ها و جلوگیری از بروز عوارض در حین درمان
⏺ شیمی درمانی و سلامتی دهان و دندان
⏺ عوارض دهان و دندانی ناشی از درمان های سرطان

آخرین مقالات و مطالب

فواید زردچوبه

🔶محققان با بررسی فواید احتمالی زردچوبه، به حقایق جالبی دست یافتند. مصرف تنها یک قاشق چای خوری زردچوبه در غذا می تواند باعث تغییر بزرگی بر روی ژن هایی که با بروز سرطان، آلرژی و حتی افسردگی شود. اما جالب تر از آن این است که مصرف قرص یا...
ادامه مطلب...

استفاده بیش از اندازه از مکمل ها می تواند شانس ابتلا به سرطان را افزایش دهد

در مجمع سالانه انجمن مطالعات سرطان امریکا که در فیلادلفیا برگزار شد، شواهدی ارائه شد که نشان می داداستفاده بیش از اندازه از مکمل های غذایی به خصوص مکمل های بتاکاروتن ، فولیک اسید و ویتامین E می تواند خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد. استفاده بیش از حد از...
ادامه مطلب...

محل تبلیغات

اینجا محل تبلیغات داخلی و یا خارجی شرکت می باشد.